Trong cuộc chinh phạt của Alexandros Đại Đế Lăng mộ của Cyrus Đại đế

Khi còn là Hoàng tử xứ Macedonia, Alexandros Đại đế đã vô cùng ngưỡng mộ nhà sử học Xenophon, và đọc tác phẩm của ông. Xenophon vốn từng đến Ba Tư và trở nên ngưỡng mộ Cyrus Đại Đế.[59] Và, một vị anh hùng vĩ đại khác của Hoàng tử Alexandros cũng chính là Cyrus Đại Đế - vị Hoàng đế đã thống nhất dân tộc Ba Tư với dân tộc Media. Sau khi vua cha Philippos II bị ám sát, Alexandros Đại Đế lên nối ngôi. Theo Strabo, ông là một "người bạn hữu của Cyrus Đại Đế" (Philokyros).[17][60] Với một lực lượng Quân đội hùng mạnh, vị vua trẻ tuổi của Vương quốc Macedonia mở đầu công cuộc chinh phạt châu Á vào năm 334 TCN, theo gương Cyrus Đại Đế thiết lập một đế quốc hùng mạnh trong thế giới cổ đại.[61] Cũng giống như vị vua Ba Tư xưa, ông cũng bách chiến bách thắng và cũng mong muốn thiết lập một Đế quốc thế giới.[62] Ông đánh bại Hoàng đế Ba Tư là Darius III.[63] Và, cũng giống như Hoàng đế Augustus của Đế quốc La Mã đã bái kiến ông khi chinh phạt xứ Ai Cập, ông đã được dịp "gặp gỡ" Cyrus Đại Đế:[16]

Vua Alexandros trước Lăng mộ củaCyrus Đại Đế, tranh sơ dầu trên vải của họa sĩ Pierre-Henri de Valenciennes, 1796.

Tuy hâm mộ Cyrus Đại Đế, Alexandros Đại Đế đã cướp phá thành Persepolis - kinh đô tráng lệ đã được vị Hoàng đế Ba Tư lỗi lạc xây nên, và đốt luôn cả kinh thành xưa vào năm 330 TCN. Lúc đó ông đã giành một loạt thắng lợi trong cuộc chinh phạt Đế quốc Ba Tư, trong đó có cả trận Gaugamela.[13][64] Tuy nhiên, vốn thường đam mê những đài tưởng niệm, lăng tẩm Hoàng gia, nhà chinh phạt kiệt xuất đã viếng thăm lăng tẩm của Cyrus Đại Đế tại công viên Hoàng gia ở cố đô Pasargadae. Khi đến kinh kỳ xưa, nhà vua ban phát tiền bạc những phụ nữ Ba Tư ở đây, một việc mà Cyrus Đại Đế cùng các vị Hoàng đế kế tục thường làm.[65] Kiến trúc sư của Alexandros Đại Đế là Aristobulous đã ghi nhớ dòng mộ chí ghi trên lăng tẩm của vị Hoàng đế Ba Tư vĩ đại, mà ông đọc được khi tháp tùng Alexandros Đại Đế. Khi vua quan xứ Macedonia vào trong lăng tẩm, họ thấy một chiếc giường vàng, những cái ly nước uống và quan tài bằng vàng.[13]

Khi đánh bại quân Ấn Độ trong trận sông Hydaspes, Alexandros Đại Đế vượt qua hoang mạc Gedrosia trở về và đến cố đô Passargadae, ông đã nhận thấy có kẻ mở toang Lăng mộ của Cyrus Đại Đế vào đầu năm 324 TCN.[66][67][68] Tất cả mọi thứ đều bị bọn phá hoại lấy đi ngoại trừ chiếc quan tài bằng vàng của Cyrus Đại Đế. Ngay cả chiếc quan tài của ông cũng từng bị chúng phá hoại nhưng thất bại, và chúng còn ném cả thi hài của ông.[69]

Lăng mộ của Cyrus Đại Đế

Và, Quốc vương Alexandros Đại Đế quyết định phục hồi lại lăng tẩm cho vị tiên đế Ba Tư; không những thế, ông lại còn quyết định trừng phạt luôn những kẻ phá mộ.[70] Ấy là vị ông tuyên bố mình là vị vua kế tục hợp pháp của Vương triều Achaemenes, nên tôn vinh các bậc tiên hiền liệt tổ của Vương triều này. Ông vốn đặc biệt quan tâm đến lăng tẩm của vị vua khai quốc Ba Tư, và sự nhạy bén về chính trị của ông đã khiến nhà vua công khai thể hiện lòng mến mộ những chiến công của Cyrus Đại Đế.[17] Ông truyền lệnh cho Aristobulous xây dựng lại lăng tẩm và đưa lăng tẩm trở về tình trạng xưa cũ. Sau khi sửa chữa lại cỗ quan tài bằng vàng, ông thu gom những gì còn lại của thi hài Cyrus Đại Đế và chôn cất lại vào quan tài.[71] Không những thế, ông còn đến trước cổng lăng và niêm phong lăng tẩm bằng cái ấn Hoàng gia. Có tài liệu cho hay, Quốc vương Alexandros Đại Đế cũng tra hỏi các thầy tế coi sóc lăng tẩm. Tuy nhiên, dù ông có tra tấn họ đi chăng nữa thì họ vẫn không bảo là họ tàn phá hay có kẻ khác tàn phá, vì thế ông tha cho họ.[69][70]

Theo ghi nhận của Plutarch,[70] viên Sĩ quan Polymachus là một gã quý tộc ở kinh thành Pella. Khi Alexandros Đại Đế bận đi chinh chiến ở phương xa, ông ta tàn phá lăng tẩm của Cyrus Đại Đế.[72] Được biết, Alexandros Đại Đế đã hành quyết Polymachus. Không những hành hình tội phạm, ông còn đọc mộ chí của Cyrus Đại Đế ("Người hỡi, dù Người là ai và Người đến từ bất cứ nơi nào, Trẫm cũng biết rằng Người sẽ tới đây, Trẫm là vua Cyrus - người đã gây dựng một Đế quốc cho muôn dân Ba Tư. Do đó, đừng hòng chiếm đoạt mảnh đất này - nơi chứa đống xương tàn của Trẫm."), và trở nên vô cùng ấn tượng vì mộ chí này dạy cho ông bài học rằng: cuộc đời của một vĩ nhân luôn có những biến cố thất thường.[67] Sau đó, ông cho người khắc phiên bản tiếng Hy Lạp của mộ chí này ở phía dưới mộ chí.[73]

Quintus Curtius có ghi nhận về một vị trung thần của Alexandros Đại Đế là quan Tổng đốc Orsines xứ Ba Tư. Ông bị kết tội đồng lõa trong việc phá hoại lăng tẩm của vị vua khai quốc Ba Tư, cũng như một loạt tội giết chóc và cướp bóc khác. Thực chất, ông bị sủng thần của nhà vua là Thái giám Bagoas vu cáo do có hiềm khích với ông, và ông bị treo cổ.[74]

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Lăng mộ của Cyrus Đại đế http://www.chnpress.com/news/?section=2&id=6865 http://books.google.com/books?id=JiIEFLxZaJwC&q=Mo... http://books.google.com/books?id=QY9bF60I5pAC&pg=P... http://whc.unesco.org/en/list/1106 //tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=v... http://books.google.com.vn/books?ei=etUmTZTGGMSXcb... http://books.google.com.vn/books?id=-qYOAAAAQAAJ&p... http://books.google.com.vn/books?id=12rMVmQ4WJgC&p... http://books.google.com.vn/books?id=2U7Q8RWqrY0C&p... http://books.google.com.vn/books?id=7eHkHkE4o9YC&p...